عروسی بختیاری ها

اگر میخواهید عکس ها و مطالب بیشتری در این باره ببینید به ادامه مطلب بروید

ازدواج در میان طوایف ایل بختیاری به شکل‌های مختلفی وجود داشته‌است. در بین بختیاری‌ها پدر برای فرزندان خود همسر انتخاب می‌کرد، پسر همیشه گفتهٔ پدر را اطاعت می‌کرد و دختر با کسی ازدواج می‌کرد که پدر می‏پسندید و ازدواج اوبدون توافق پدر امکان نداشت. گرچه پسران در بیشتر موارد و دختران درهمهٔ موارد، نقشی در انتخاب همسر نداشتند ولی به دلیل نفوذ و تسلط آداب و رسوم بر رفتارهای آنان، به ندرت طلاق و یا جدایی اتفاق می‌افتاد.

ازدواج فامیلی

بختیاری‌ها به ازدواج فامیلی به علت مزیتهایی که داشت، بیشتر از سایر ازدواجها اقبال نشان داده‌اند. جوانان بختیاری خود را ملزم به ازدواج با دختران فامیل می‌دانستند و کمتر کسی به فکر انتخاب زن از طوایف دیگر بود، زیرا این عمل توهین به فامیل و وابستگان به حساب می‌آمد. بختیاری‌ها از همان ابتدا ازدواج فامیلی را ترجیح می‌دادند و دربارهٔ ازدواج با غریبه این ضرب المثل را به کار می‌بردند: شی غَریوی سخته. یعنی ازدواج با غریبه سخت است ^[۱].

ازدواج ناف برون

در میان مردم ایل بختیاری رسم بوده‌است که هر گاه دختر و پسری در زمانی نزدیک به هم متولد می‌شدند، اولیای این اطفال در همان زمان تولد، بند ناف نوزاد دختر را به نام پسری که او نیز تازه به دنیا آمده و یا کمی از او بزرگتر بود می‌بریدند. پسر و دختر بعدها که بزرگ می‌شدند باید با هم ازدواج می‌کردند.

ازدواج خون بس

همانند دیگر طوایف و اقوام در بین بختیاری‌ها نیز درگیریهایی رخ می‌داد که گاهی بسیار شدید بوده و منجر به کشته شدن افرادی نیز می‌گردید. این کشته شدن سبب کینهٔ بیشتر شده و خانوادهٔ مقتول برای انتقام گرفتن اقدام به قتل یکی از نزدیکان قاتل کرده و این قضیه برای مدت طولانی ادامه می‌یافت. برای جلوگیری از تداوم این کار، بزرگان طوایف دیگر جمع شده و سران دو طایفه‌ای را که اختلاف داشتند با هم آشتی می‌دادند. برای تحکیم حالت صلح، معمولا دختر فرد قاتل و یا یکی از بستگان نزدیک او را به عقد پسر مقتول در می‌آوردند تا قایله فیصله یابد. به این جهت به این نوع ازدواج خون بس می‌گفتند. این دختر در زندگی خود همیشه مورد آزار خانوادهٔ شوهرش قرار داشت و از کمترین حقوق معمول نیز، بی بهره بود^[۲]. پس از پذیرش خون بس از جانب طرفین، نامه‌ای هم نوشته می‌شد که دو طرف آن را تایید می‌کردند^[۳].

ازدواج گا به گا

گاهی اوقات دو پسر از دو خانواده با خواهر یکدیگر ازدواج می‌کردند. به اینگونه ازدواجها، گا به گا می‌گفتند که مشکلات کمتری داشت و کمتر اتفاق می‌افتاد که بین چنین خانواده‌هایی بر خورد جدی روی دهد. این ازدواج درحقیقت نوعی دادوستد به حساب می‌آمد زیرا، از بار سنگین شیر بها و برخی از مخارج که عامل آن چیزی جز سختگیری خانوادهٔ عروس نبود کاسته می‌شد.

وجه تسمیه

گا در زبان بختیاری به معنی گاو است. برخی معتفدند چون پدر دختر به عنوان جهیزیه معولا یک ماده گاو به دخترش می‌داد، در ازدواج گا به گا در مقابل گاوی که به دخترش داده بود، یک راس گاو به عروسش داده می‌شد.

ازدواج هُم بهری

گاهی شخصی از دوران کودکی و یا نو جوانی نزد خانواده‌ای مشغول کار می‌شد و صاحبخانه او را به عنوان شریک یا هم بهر قبول کرده و او را مانند فرزندانش در تمام اموال خود شریک می‌دانست. چنانچه شخص مورد نظر از دختر صاحبخانه خواستگاری می‌کرد، وی نیزبدون گرفتن شیربها و مهریه دختر خود را به عقد او در می‌آورد ^[۴]. در این نوع ازدواج فرد در اصل داماد سرخانه می‌شد.

ازدواج‌های مصلحتی

هدف از این ازدواجها نزدیک شدن اقراد طبقات پایینتر قدرت ایل مانند کلانتران، به خوانین بوده‌است. در اینگونه موارد کلانترها دختری از خوانین را برای خود یا پسرشان خواستگاری می‌کردند. خوانین هم برای تحکیم پایه‌های قدرت خود به این نوع ازدواجها رضایت می‌دادند. گاهی هم خوانین برای تحکیم وضعیت خود، دختری از کلانترها یا بزرگان طوایف را به عقد خود یا پسرشان درمی آوردند.

آداب عقد و ازدواج در بختیاری

به طور كلی ازدواج در قوم بختیاری رسومی دارد یا به صورت ناف بران كه دختر و پسر را از همان كودكی برای هم نامبر می كنند و وقتی به سن ازدواج رسیدند رسم و رسوم نامزدی و عقد را به جا می آورند كه امروزه آداب ناف بران كم رنگ شده، امروزه بستگان داماد برای نامزدی به خانه عروس می روند و رسماً مراسم خواستگاری انجام می شود و مادر داماد روسری زیبایی روی سر عروس خانم می كند كه مانند همان انگشتری نامزدیست و نشانه نامزدی آنان است. خانواده عروس هم نبات و شیرینی را به معنی قبول پیشنهاد به اقوام داماد می دهند، یكی از رسوم قدیمی بختیاریها هنگام ازدواج این است كه دختران نامزد شده شروع به بافتن قالیچه می كنند تاهنگام عروسی همراه خود به خانه داماد ببرند، نوع قالیچه، كیفیت و زیبایی آن حكایت از هنرمندی عروس خانم دارد برای همین دختركان بختیاری سعی می كنند این قالیچه را در نهایت زیباییو خوب ببافند.

یكی دیگر از آداب كهن ازدواج در بختیاری مربوط به شب عروسی است كه اقوام و بستگان داماد پس از صرف شام به خانه عروس خانم می روند و در حین اینكه آئینه و شمعدان آنها به دستان اقوام عروس خانم را با شور و نشاط و هلهله راهی خانه داماد می كنند كه در بیشتر روستاهای بختیاری عروس را سوار بر اسب می كردند و بقیه پیاده به طرف خانه راه می افتادند.در مراسم ازدواج بختیاری ها صدای ساز و دهل- رقص محلی و تركه بازی- خواندن ترانه های شاد آهای گل و دوال آل هم از دیگر آداب اصیل این مراسم است، یكی دیگر از آداب اصیل كه هنوز هم در بعضی دهات بختیاری انجام می شود اینست كه و قتی عروس را به خانه داماد می برند اطرافیان به طور شوخی دستبردی به اثاثیه منزل عروس یا داماد می زنند كه دقت و هوش اقوام طرف مقابل را امتحان می كنند مثلاً وقتی اقوام داماد به دنبال عروس خانم می روند یكی از زنان بستگان داماد لیوان یا سینی و یا گلدانی را از خانه عروس خانم دستبرد می زند، اگر اقوام عروس خانم متوجه نشوند آن شی را با خود می برند و فردای آن روز به خانه عروس می فرستند وقتی عروس به درخانه داماد رسید – آتش بزرگی را فراهم می كنند و عرو.س خانم را چندبار به دور آتش می چرخانند و سپس خونریزی می كنند و سر میش یا بره ای را می برند.